به گزارش هاژه، سمندر از راسته دوزیستان دُمدار و خانواده سالاماندریده است که در لیست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) در دسته به‌شدت در معرض خطر انقراض طبقه‌بندی شده و زیستگاه آن چشمه‌سارها، جویبارها و آب‌های روان و زلال است.
چشمه‌ها، روان‌آب‌ها و جویبارهای متعدد کوردستان، آذربایجان غربی و کرمانشاه را به زادگاه اصلی بوکه کانیله یا سمندر کوردستانی تبدیل کرده است.
بوکه‌کانیله و سایر گونه‌های سمندر، تخم‌های خود را به شاخ و برگ و ریشه گیاهان درون آب می‌چسبانند و لایه روبی چشمه‌ها موجب از بین رفتن تخم این گونه می‌شود ، لذا لایه‌روبی مسیر جویبارهای کوهستانی در کاهش جمعیت آنها نقش دارد.
تاکنون هفت گونه سمندر به نام‌های سمندر غارزی، سمندر کوهستانی لرستانی (امپراطور)، سمندر کوهستانی کوردستانی (خال زرد)، سمندر کوهستانی آذربایجانی، سمندر آتشین کوردستانی، سمندر تاج‌دار جنوبی و سمندر جویباری ایرانی در کشور شناسایی و نامگذاری شده است.
در مناطق و استان‌های کوردنشین، به سمندرهای دوزیست در جوار چشمه‌ها و جویبارها، بوکه‌کانیله(عروس چشمه‌ها) گفته می‌شود.
در چند سال اخیر با توجه به قرار گرفتن در لیست جانوران در معرض انقراض، سرشماری سمندر در استان از فروردین تا پایان اردیبهشت توسط کارشناسان نظارت بر امور حیات وحش به همراه کارشناسان شهرستان انجام می‌شود.
رییس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره‌کل محیط زیست کوردستان در این خصوص گفته که سرشماری سمندر از اواسط فروردین در استان آغاز شده و تا پایان اردیبهشت به طول می‌انجامد.
حیدر ویسی با اشاره به اینکه زیستگاه این گونه‌ها در استان بیشتر در منابع آبی شهرستان‌های مریوان، سروآباد، کامیاران، بانه، سقز و سنندج است، افزود: سرشماری به صورت مشاهده مستقیم در ماه‌های ابتدای سال انجام می شود.
وی هدف اصلی پایش زیستگاه‌ها را اطلاع از وضعیت گونه و بررسی تهدیدات آنها اعلام کرد و گفت: با توجه به مخاطرات پیش روی گونه‌های سمندر آتشین و سمندر خال زرد و خطر انقراض آنها، تدابیر و تمهیدات حفاظتی و راهکارهای لازم برای حفاظت این دو گونه باید بکارگرفته شود.
ویسی یادآور شد: سمندرها به دلیل ویژگی های بیولوژیکی و اکولوژیکی خاص، تحمل و سازگاری کمتری نسبت به تخریب و تغییرات زیست محیطی دارند و احتمال انقراض آنها بدون اعمال اقدامات حفاظتی ویژه دور از انتظار نیست، لذا شهروندان درخواست داریم در صورت مشاهده سمندر به هیچ وجه آنرا از زیستگاه خود جدا نکنند چرا که امکان زیست آن در استخر و فضای محدود وجود ندارد و این گونه جانوری نیاز به زیست در آب‌های جاری دارد.