سلامت هر جامعه‌ای، زیربنای پیشرفت آن است. اگر شهروندان از خدمات بهداشتی و درمانی مناسب محروم باشند، نه تنها جان آنان در معرض خطر قرار می‌گیرد بلکه بنیان‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز آسیب می‌بیند. در این میان، بیمارستان‌ها نقشی حیاتی در تضمین سلامت عمومی دارند. بیمارستان مهاباد به‌عنوان تنها مرکز اصلی درمانی این شهر و قطبیت آن در جنوب استان آذربایجان غربی، باید مأمنی مطمئن برای بیماران باشد. اما متأسفانه واقعیت‌های موجود، تصویری نگران‌کننده از وضعیت این مرکز ترسیم می‌کند.
در طی دو روز گذشته که گذرم به بیمارستان مهاباد افتاد، مشکلات و کاستی‌هایی را مشاهده کردم که دیگر نمی‌توان آنها را نادیده گرفت. این مشکلات صرفاً نقص‌های کوچک نیستند، بلکه در بسیاری موارد به‌معنای بازی با جان مردم هستند.
مشکلات سخت‌افزاری و زیرساختی
فرسودگی ساختمان و تجهیزات:
بیمارستان مهاباد قدمتی چند دهه‌ای دارد و ساختمان آن به‌شدت فرسوده شده است. زیرساخت‌های آب، برق، تهویه و سیستم‌های ایمنی دیگر پاسخگوی نیازهای امروز نیستند. تجهیزات پزشکی نیز در بسیاری بخش‌ها ناکافی یا قدیمی‌اند و همین امر باعث کاهش کیفیت خدمات می‌شود.
کمبود امکانات و ظرفیت محدود:
جمعیت مهاباد و شهرهای اطراف طی سال‌های اخیر رشد زیادی داشته است. اما ظرفیت بیمارستان همچنان همان ظرفیت چند دهه پیش باقی مانده است. این عدم تناسب، موجب ازدحام بیماران و فشار مضاعف بر کادر درمان می‌شود. اگر ازخودگذشتگی و ایثار کادر درمان و عوامل اجرایی نمی بود، هر روز بحران های فاجعه‌بار روی می داد. زحمات کلیه پرسنل و کادر درمان بیمارستان مهاباد شایسته تقدیر است.
مسیر دسترسی نامناسب:
یکی از مشکلات جدی، مسیرهای منتهی به بیمارستان است که در ساعات پرترافیک به کابوسی برای بیماران اورژانسی تبدیل می‌شود. نبود مسیر جایگزین و اضطراری، باعث تأخیر در رسیدن بیماران به اورژانس شده و در مواردی حتی جان بیماران را به خطر انداخته است. پیشنهاد بازگشایی مسیر جدید از سه‌راه هواشناسی می‌تواند راه‌حلی مؤثر در کاهش ترافیک و تسریع امدادرسانی باشد. خدانکرده اگر شرایط بحرانی یا بلایای طبیعی روی دهد، دسترسی به بیمارستان اولین مشکل مردم خواهد بود که لازم است فرماندار و مسئولین شهری در مانورهای آماده‌سازی در زمان پیک ترافیک شرایط بحران را شبیه سازی و تدابیر اساسی برای ان بیاندیشند.
مشکلات هماهنگی و برنامه‌ریزی
قطع برق و نبود برنامه جایگزین:
یکی از مهم‌ترین مشکلات، نوبت‌دهی قطعی برق بیمارستان و متصل نبودن ۲۴ ساعته به شبکه مطمئن برق است. در شرایطی که هر ثانیه حیاتی است، قطع برق به‌معنای توقف خدمات حیاتی و به خطر افتادن جان بیماران است. هر چند ژنراتور و برق اضطراری وجود دارد, ولی کفایت نمی کند. لازم است برنامه قطعی با زمان حضور پزشکان متخصص تداخل زمانی نداشته باشد و برنامه ریزی اندوسکوپی، سونوگرافی و.... و حضور اوپراتورها زمان وصل برق باشد.
نمونه بارز این مشکل، ماجرای آندوسکوپی
یک بیمار است: در روز ۲۸ مرداد که بیمار نیاز به آندوسکوپی داشت، پزشک متخصص دو روز پیاپی به دلیل قطع برق نتوانست کار خود را انجام دهد. دستگاه آندوسکوپی در حین آندوسکوپی خاموش شد، بیمار در رنج و سختی گرفتار شد و معاینه باعجله و بدون امکان نمونه برداری صورت پذیرفته، برگه گزارش ناقص ماند. این نه فقط اتلاف وقت و هزینه، بلکه تهدید مستقیم جان یک انسان بود. چنین تجربه‌ای، تنها یک نمونه از صدها مورد مشابه است که روزانه می‌تواند در بخش‌های مختلف بیمارستان رخ دهد. تکرار آندوسکوپی و خطرات آن و رنج و عذاب بیمار مشکلات بیمار و عوارض را دو چندان می کند.
استفاده غیربهینه از امکانات موجود:
با وجود محدودیت‌ها، بهینه‌سازی کل مدیریت شهری می‌تواند بخشی از مشکلات را کاهش دهد. اما عدم هماهنگی میان بخش‌ها، ضعف در برنامه‌ریزی و نبود نگاه جامع مدیریتی باعث می‌شود حتی ظرفیت‌های موجود نیز به‌طور کامل بهره‌برداری نشوند. وجود مدارس متعدد و ورزشگاه اصلی شهر در ورودی بیمارستان یکی از نمونه های بارز و شاهدی بر این مدعاست.
کیفیت خدمات عمومی بیمارستان:
خدماتی همچون تغذیه بیماران، بهداشت محیط بویژه امحاء زباله های عفونی، ایتفاده غیر بهینه از معابر درون بیمارستان، ورودی تنگ و باریک اورژانس که بسیاری اوقات میدود کی شود، آمبولانس های فاقد سیستم تهویه و برانکارد و ویلچرهای فرسوده ، تعداد تخت اندک اورژانس، سرویس‌دهی به همراهان بیماران و امکانات رفاهی می تواند ارتقا یابد. در حالی‌که توجه به این جنبه‌ها نیز بخشی از فرآیند درمان است و بر روحیه و بهبود بیماران تأثیر مستقیم دارد.
راه‌حل‌های پیشنهادی
ساخت و راه‌اندازی بیمارستان جدید:
تنها راه رفع اساسی مشکلات زیرساختی، تکمیل و بهره‌برداری از بیمارستان جدید مهاباد است. این مرکز باید چندبرابر ظرفیت بیمارستان فعلی طراحی شود و با تجهیزات مدرن و استانداردهای روز تجهیز گردد. حضور نماینده محترم مهاباد در کمیسیون بهداشت و درمان می تواند به تسریع عملیات اجرایی ساخت بیمارستان مهاباد منجر شود. یقینا تعداد تخت بیمارستان نوساز باید بیشتر از بیمارستان قدیمی مهاباد باشد، تا جوابگوی نیازهای مردم باشد.
تأمین برق پایدار :
بیمارستان باید به‌طور کامل از نوبت‌دهی قطعی برق حذف شود. علاوه بر این، ژنراتورهای پشتیبان قدرتمند و سیستم‌های UPS برای دستگاه‌های حساس باید نوسازی و در دسترس باشند تا حتی یک لحظه قطعی برق مانع ارائه خدمات درمانی نشود.
ایجاد مسیر اضطراری دسترسی:
بازگشایی مسیر جدید از سه‌راه هواشناسی به اورژانس بیمارستان اقدامی فوری است که می‌تواند در شرایط اورژانسی، جان بیماران بسیاری را نجات دهد. حذف مدارس و مراکز ورزشی از مسیر ورودی بیمارستان یا حداقل تغییر ورودی آنها به نحوی که منجر به کاهش بار ترافیکی بیمارستان شود نیز توصیه می گردد.این طرح نیازمند همکاری فرماندار، شهرداری، راهنمایی ورانندگی و مسئولان محلی است.
بهینه‌سازی مدیریت منابع:
تشکیل کمیته‌ای تخصصی برای مدیریت بحران، برنامه‌ریزی دقیق‌تر پرسنل متخصص، و ارتقای کیفیت خدمات تغذیه و بهداشت، برگزاری مانور اماده سازی برای بلایای طبیعی می‌تواند بخشی از مشکلات مدیریتی را برطرف کند.
ارتقای آموزش و بهداشت عمومی:
آموزش به شهروندان در زمینه پیشگیری از بیماری‌ها، استفاده صحیح از خدمات درمانی، و فرهنگ‌سازی در حوزه سلامت می‌تواند فشار مضاعف بر بیمارستان را کاهش دهد. این امر نیازمند همکاری دانشگاه علوم پزشکی، رسانه‌های محلی و سازمان‌های مردم‌نهاد است.
ظرفیت مغفول خیرین سلامت:
خیرین سلامت همواره در یاری رسانی به توسعه خدمات بهداشتی و تجهیز بیمارستان و حتی احداث بخش های مختلف از دیالیز و غربالگری سرطان گرفته، تا تهیه ونتیلاتور و دستگاه‌های مجهز پزشکی آماده همکاری بوده‌اند که باید مسئولین تمهیداتی برای افزایش این مساعدت های داوطلبانه درنظر بگیرند.
نتیجه‌گیری
بیمارستان مهاباد امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند توجه و اقدام فوری است. مشکلات سخت‌افزاری، مدیریتی و زیرساختی آن دیگر با مسکن‌های موقت برطرف نمی‌شود. ساخت بیمارستان جدید، تأمین برق پایدار، زمینه سازی کمک خیرین سلامت، ایجاد مسیر اضطراری و بهبود مدیریت داخلی اقداماتی هستند که باید بدون تأخیر عملی شوند. سلامت شهروندان قابل تعویق نیست و هر روز تأخیر در اصلاح وضعیت بیمارستان، به معنای به خطر افتادن جان انسان‌هایی است که امیدشان به همین مرکز درمانی است.