تغییر نظام پارلمانی به نظام ریاستی از طریق رفراندم برای رجب طیب اردوغان به عنوان یکی از دو شخصیت مبهم تاریخ جدید ترکیه نشان دهنده تغییر و تحول سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در بطن جامعه ترکیه میباشد.
اما انچە جای تامل دارد پیروزی شکنندە پروسە آری رای دادن میباشد کە نشان دهندە دو قطبی بودن جامعه ترکیه در روند تغییر سیستم کمالی به سیستم اردوغانی است.
کوردها هم به عنوان ملت دوم تشکیل دهنده ترکیه با شرکت در رفراندوم چه در مخالفت و چه موافقت با آن قدم بزرگی را در راستای بقای دمکراسی اندک ترکیه برداشتند .
در اینجا باید دنبال پاسخگویی به این سوالات باشیم که در دوران پسا رفراندوم و تغییر سیستم پارلمانی به سیستم ریاستی، کوردها چه جایگاهی خواهند داشت؟ تعامل دوسویه چگونه خواهد بود؟ پروسه آشتی آیا دوباره شروع خواهد شد؟
باید گفتە شود در سیستم ریاستی بە عنوان نظامهای موفق در سطح جهانی و از تامین کننده ی حقوق اقلیتهای گوناگون به معنی به چالش کشیدن صدرصدی احقاق حقوق اقلیت ها نیست.
چه بسا میتواند بهتر و کاراتر به خواستهای اقلیت ها توجه کند و دست دست کردن پارلمانی را پشت سر بگذارد.
اردوغان به عنوان شخصیت ساختار شکن در سیستم سیاسی ترکیه و در رابطه با کوردها دست بالای را در شروع پروسه آشتی داشته و خواهد داشت.
متاسفانه باید گفته شود درگیری های اخیر و بازداشت بی رویه ی فعالان کورد به عنوان کارت جذب نژادپرستهای ترک برای پشتیبانی از رفراندوم اخیر توسط حزب عدالت و توسعه بودە است.
اما آنچە در دوران پسا رفراندوم مهم میباشد نیاز مبرم اردوغان به کوردها برای مشروعیت سیستم جدید میباشد که کوردها باید به نحو احسن از آن استفاده کنند و فدرالیسم را در نظام ریاستی مطرح کنند.
چون ادامه درگیریها در مناطق کوردنشین به نفع هیچ کدام از طرفین نیست و بخصوص دولت مرکزی را با مشکلات جدی سیاسی، نظامی و اقتصادی روبرو خواهد کرد.
در راستای جهت دهی بە سیاست سیستمی جدید ترکیە و طرف بودن کوردها با یک ذهنیت حکومتی و احقاق حقوق حداقلی کوردها در مقاسیه با نظام پارلمانی پرورال قبلی اسانتر و کم هزینە تر خواهد بود .
شاید رفراندم اخیر برای تغییر قانون اساسی و هشدار دادن در رابطه به دیکتاتوری شدن نظام جدید کار درستی نباشد. چون سیستمهای مشابه این تجربه را نشان نداده و در ترکیه دست نظامیان جنگ ستیز با کوردها را کوتاه کرده و توانایی دیالوگ و مذاکره را به بالاترین سطح رسانده است.
رای دادن مردم ترکیه به تغییر سیستم پرلمانی و موفقیت اسلام گرای سیاسی در ترکیه نشان دهنده تغییر اساسی ذهنیت شارع ترکیه بوده و کمالیسم حکومتی را با چالش جدی روبرو ساخته و توانایی دمکراسی حداقلی را نشان داده است.
کوردها هرچند به رفراندوم نه گفتند اما با امر واقعی روبرو هستند که باید با ان تعامل کنند و از درز موفقیت شکننده رفراندوم استفاده کرده تا به بهترین نحو دباره پروسه آشتی از سر گرفته شود و آسایش و ارامش به مناطق کوردی برگشته و میدان مبارزه سیاسی همچنان قوی و تاثیر گذار در راستای احقاق حقوق ملی قدم بردارد.