حریم خصوصی در فضای مجازی

در بیانی ساده حریم خصوصی حقی است که بر اساس آن افراد می‌توانند تعیین کنند که دیگران تا چه حد اطلاعاتی درباره آنان داشته باشند و یا اینکه تا چه میزان به لحاظ فیزیکی و عاطفی به آنان نزدیک شوند.

با گسترش و فراگیر شدن فضای مجازی و امکان به کارگیری برای بیشتر مردم جامعه، عدم آشنایی با این تکنولوژی پیامدهای منفی نیز داشته است و گاها به ابزاری برای سودجویی نیز تبدیل شده است.

شکسته شدن حریم خصوصی افراد از هر قشر و طبقه اجتماعی، منجر به ناامنی روانی و اجتماعی جامعه می‌شود و می‌تواند نتایج جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد.

 

یكی از مصادیق تجاوز به حریم خصوصی دیگران، انتشار و پخش تصاویر آن‌ها در فضای مجازی است. رویه‌ای که گاه بحث لذت بردن عده‌ای از این‌گونه تصاویر است و گاه بحث انتقام‌گیری. این انتشار می‌تواند توسط دوستان و آشنایان از روی بی‌توجهی نیز باشد

البته در پاره‌ای از اوقات، استفاده از تصاویر خصوصی دیگران شکل سازمان‌یافته‌ای به خود می‌گیرد و سوء استفاده از این موضوع با در اختیار قرار دادن تصاویر و فیلم‌ها به شبكه‌های قاچاق زنان، موضوع را حادتر می‌کند.

 از توزیع و تكثیر تصاویر یك مهمانی ساده تا تصویربرداری با موبایل‌ از مكان‌های ویژه‌ی بانوان؛ از ماجرای پارتی‌ها گرفته تا نصب دوربین‌های مداربسته در اتاق‌های تعویض لباس، همه و همه اشکالی از این موضوع هستند که اکثرا با اخاذی یا قربانی شدنِ طعمه ختم می‌شود.

 

قانون‌گذار در مواد (۷۴۴) و (۷۴۵) قانون مجازات اسلامی برای این جرم، مجازاتی در نظر گرفته است. «هرکس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف نماید و آن را منتشر کند و یا با علم به تغییر یا تحریف آن منتشر نماید، به نحوی که عرفاً موجب هتک حیثیت او بشود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از 5 میلیون ریال تا 40 ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»

شرعا نیز تأكید خاصی بر تجسس نكردن در امور دیگران و پرهیز از تجاوز به حریم خصوصی افراد شده است.

می‌توان گفت که در بروز این معضل اجتماعی عوامل گوناگونی می‌توانند دخیل باشند. آنچه واضح است منشا بروز چنین رفتارهایی، خلاءهای روحی و روانی  افراد است. انسان در هر مرحله از پروسه‌ی رشد خود، یك سری نیازها دارد كه اگر به خوبی و در عین حال به‌ صورت منطقی و در زمان خود به آن پاسخ داده نشود، مشكل‌آفرین خواهد شد.

در مرحله بعد، نیازهای عاطفی انسان قرار دارند که برآورده نشدن آن‌ها در زندگی هر کسی در درجه اول برای خود فرد و متعاقبا برای دیگران دردسرساز خواهد شد. عدم آموزش‌های جنسی در خانواده و مراکز آموزشی و همچنین محرومیت‌های روانی و جنسی می‌تواند یکی از عوامل بروز این رفتارهای زشت و زننده باشد.

 

در اکثر موارد فرصت سوء استفاده‌ی مجرمان به وسیله‌ خود قربانی فراهم می‌شود. عدم وسواس نسبت انتشار عکس‌ها در فضای مجازی، مراجعه به مراكز غیر قانونی و فاقد مجوز برای استفاده از خدمات فیلم‌برداری یا تعمیر تلفن همراه و رایانه عمده‌ترین دلایلی است كه می‌توان درباره‌ی این قبیل سوء استفاده‌ها عنوان کرد.

بسیاری از این موضوع آگاه نیستند که كلیه‌ اطلاعاتی كه از رایانه یا گوشی‌های تلفن همراه خود پاك می‌كنند، به وسیله‌ی تبهكاران قابل بازیابی است. بنابراین بهترین راهكار در این زمینه این است كه از ذخیره كردن تصاویری كه ممكن است مورد سوء استفاده قرار بگیرد، در رایانه و موبایل به طور كلی خودداری شود.

حضور در فضای مجازی و اینترنت نیز باید بسیار محتاطانه صورت بگیرد. کاربران باید به این نکته واقف باشند که زمانی که در این فضا حضور دارند، رایانه‌ی آن‌ها دیگر شخصی نیست و هر لحظه در معرض سرقت اطلاعاتشان قرار دارند. جالب آنجاست که بسیاری پس از عضویت در شبکه‌های اجتماعی عكس‌هایی را از خود در آن قرار می‌دهند كه حاضر نیستند آن عكس‌ها را در فضای واقعی به كسی نشان دهند و به این ترتیب خود، با پای خود به استقبال مهلكه می‌روند.

 

در مجموع می‌توان گفت مهار نمودن این پدیده‌ی نابهنجار اجتماعی، تنها با هوشیاری و مشاركت همه‌ی افراد جامعه و با بالا بردن سطح سواد رسانه‌ای میسر خواهد شد و بهترین راهكار نیز در این زمینه، رعایت جوانب احتیاط و ندادن فرصت به مجرمان است.